Evald Ilienkov ESSBko filosofo eta pedagogo garrantzitsuenetakoa izan zen. Smolensk errusiar hirian jaio zen 1924an. Intelektual komunisten semea, filosofia ikastera jo zuen. 1942an ikasketak utzi eta Ejertzito Gorrian sartu zen Sozialismoaren defentsan inperialismo nazi-faxistaren erasoari aurre egiteko (Berlin-eko guduan ere parte hartu zuen). Aberri Gerrate Handia amaitu ondoren ikasketak bukatu, Alderdi Komunistako kide egin eta filosofian doktoratu zen.
Materialismo dialektikoaren defendatzaile sutsua, logika eta ezagutzaren teoriaren arloan batez ere, Hegel-en dialektika idealistaren eta Marx-en dialektika materialistaren arteko harremanak sakonki aztertu zituen, Lukacs ikastera eraman ziona. Zehatza eta abstraktuaren dialektikaren inguruan hausnartu zuen, ‘Kapitala’ lanean bereziki, Marx-en Logika aurkitu nahiean. ‘Praxis’ eskola yugoslaviarraren teoria idealistei aurre egin zien (errealitate objektiboaren eragina ukatzen zutenak gizateriaren gain), ‘islaren teoria’ babestuz eta giza-praktikaren legeak naturaren lege unibertsalak ere bazirela azpimarratuz.
1956. urtean Khrustxov-ek emandako Estatu-kolpearen bitartez ESSBen kapitalismoaren berrezarpen prozesua abiarazi zuen (honetarako “desestalinizaio kanpaina” aurrera eraman behar izan zuelarik): ekoizpen-baliabideak saleros zitezkeen merkantzia bihurtuz, enpresak haien ekoizpena banaka merkatuari begira antolatzea gero eta gehiago baimenduz, irabaziak zuzendarien artean banatuz, lan-indarra berriro kaleratu zitekeen merkantzia bihurtuz, nekazari-kooperatibak disolbatuz…, eta guzti hau justifikatzeko “merkatu-sozialismoaren” teoriak asmatzeari ekin zioten mota berriko burgesiaren ordezkariek. Hau 1965an Brezhnev-en gobernuak ezarritako neurriek areagotu zuten, Alderdi barneko eztabaida teorikoa are zorrotzagoa bilakatu zuena, eta 1977ko Konstituzioak legeztatu.
Ilienkov ekonomia politikoaren arloan berrikustzaileei aurre egin zien filosofoetako bat izan zen, egoera kontrairaultzailearen larritasunaz jabetzen ez zela zirudien arren. Burokratek baztertuta eta akademikoki isolatuta, bere buruaz beste egin zuen 1979. urtean (oraindik argitu gabe dagoena).
Hurrengo lanetan Ilienkov-ek marxismo-leninismoak landutako materialismo dialektikoaren ikuskeraren defentsa egingo du dialektika materialistaren zabartzearen aurrean, sasiiraultzaileen eta ultraezkertiarren artean (lukasianoetatik posmaoistetara) ohikoa den zerbait.
Lehenengo lanean Hegel filosofo germaniar erromantikoa izango du hizpide, idealismoaren baitan dialektika bere puntu gorenera eraman zuenak. Hegel-entzat dialektika soilik pentsamenduaren eremuan ematen zen, eta hortan datza bere ikuskera idealista. Baina Hegel-ek pentsamenduaren formak gizakiek haien ingurunea eraldatzeko sortutako objektuetara ere hedatu zuen, haien praktikara. Honekin filosofo positibista guztiekin hautsi zuen, oraindik “ideia absolutua” primariotzat bazuen ere. Marx eta Engels izan ziren honi buelta eman eta, materia primariotzat hartuz eta dialektika honen forma guztietara hedatuz, materialismo dialektikoaren oinarriak finkatu zituztenak, gerora Lenin-ek maisuki jorratuko zituenak.
Bigarrenean, Mao Zedong eta haren jarraitzaileek egindako dialektikaren faltsutzea salatzen du, bere lege unibertsalen murriztearekin, “kontraesanaren” poloen lekualdaketa mekanikoekin eta “bat bitan banatzen da” tesiarekin. Esan beharra dago lan honetan Ilienkov-ek berrikuskeria sozial-inperialistaren hainbat tesi defendatzen dituela.
Dialektikaren zabartzearen aurka
Georg Wilhelm Friedrich Hegel filosofo germaniar handiaren jaiotzaren 200. urteurrena ospatzen dute herrialde zibilizatu guztietako komunitate zientifikoek. Eta ulertzekoa da – ezinezkoa litzateke pentsamenduaren historia, logikaren historia, imajinatzea, Hegel gabe, musikaren garapena Beethoven gabe edo munduko literaturaren garapena Leon Tolstoi edo Dostoevski gabe imajinatzea ezinezkoa den bezala.
Hegel-en pentsamenduan harrapatutako eta bere sistemaren kontzeptuetan adierazitako garaitik oso urrun gaude, baina bere herentzia zientifikoari buruzko eztabaida sutsuek oraindik ere jarraitzen dute. Dialektika, Hegel-en izenari beti lotuta dagoen historia, ideien batailan arma baliotsuegia da gatazka honetan benetako maisu bati uko egiteko, eta filosofian alderdi bakoitzak, gaur egun jendearen adimenean duen eraginagatik borrokatzen duenak, Hegel bere aliatu bihurtu nahi du eta bere estatusa eta autoritatea bere helburuetarako erabili.
Neo-hegelianoak eta positibistak, tomista katolikoak eta existentzialistak, fenomenologoak eta irrazionalistak – denek aurkezten dituzte Hegel-en pentsamenduaren interpretazio propioak, denek marrazten dute pentsalariaren irudi propioa, guztiek proiektatzen dituzte beren argi-itzalak erretratuan. Koru honetako ahots ugarien artean, berrikustzaile nahasi berrienak dira batzuk, gaizki-ulerturen batengatik beren burua marxistatzat jotzen dutenak.
Horregatik bakarrik merezi du gaur egun filosofia marxistaren eta Hegel-en arteko benetako harremanaren auziak eztabaida serio eta printzipioetan oinarritua izatea. Eztabaida hori justifikatzen duten arrazoien artean ez da garrantzia gutxienekoa Marx-ek, Engels-ek eta Lenin-ek Hegel-ekiko ezarritako harreman zuzena organikoki marxismoaren edukiari berari dagokiola, eta dialektika hegelianoaren asimilazio materialista-kritikoa hezkuntza marxista sakon eta egiazko baten ezinbesteko baldintzetako bat izaten jarraitzen duela. “Ezinezkoa da Marx-en Kapitala erabat ulertzea, eta bereziki bere lehen kapitulua, Hegel-en Logika osoa zehatz-mehatz aztertu eta ulertu gabe”, baieztatu zuen Lenin-ek kategorikoki.
Marx-ek, Engels-ek eta Lenin-ek argi eta garbi erakutsi zituzten Hegel-en meritu historikoak eta bere aurkikuntza zientifikoen muga historikoki baldintzatuak. Argi eta garbi adierazi zituzten Hegel-en dialektikak gainditu ezin zituen mugak, bere sortzailearen ahalmen mentala gorabehera, garaitzeko gai ez ziren ilusio haiek identifikatu zituzten. Hegel-en handitasuna, bai eta bere mugapena ere, dialektika idealismoaren oinarriaren gainean edo idealismoak pentsamendu zientifikoari ezartzen dizkion axiomen barruan garatzeko aukera erabat agortu izanaren ondorio da. Hegel-ek, bere asmoak alde batera utzita, argi eta garbi erakutsi zuen idealismoak halabeharrez eramaten duela pentsamendua irtenbiderik gabeko kalezuloetara, eta dialektikoki ilustratuak eta dialektikoki hobeto pentsatutakoak ere kondenatzen dituela, bere buruaren inguruan zentzurik gabeko zirkuluetara sartuz, “auto-adierazpenaren”, “autokontzientziaren” eta nartzisismo berezi – logiko – baten jokabide amaigabera. Hegel-entzat (eta horregatik bera da idealistarik sendoena eta zintzoena, halakoa izateagatik, goizegi eta osatugabe jaiotako beste edozein idealismoren misterioa ebatzi zuena) “izatea” – kanpotik eta existitzea, pentsamendutik, mundu errealetik, naturatik eta historiatik aparte – logikaren artea frogatzeko aukera bihurtzen da ezinbestean, behin eta berriro logikaren eskema eta kategoria oinarrizkoek berresten duten “adibideen” gordailu amaigabe batean. Marx gazteak sarkastikoki erakutsi zuen bezala, “logikaren auziak” Hegel-engan “auziaren logika” blokeatzen du, eta horrela Prusiako monarkak zein bere buruaren zorriak idealista-dialektizista batentzako berdinki balio dezakete “berez eta bere baitan existitzen den batasunaren” “adibide” gisa.
Hala te irakin katilu bat nola Frantziako Iraultza, hurbilketa horretan, kalitate eta kantitate kategorien arteko erlazioa erakusten duten “adibide” bihurtzen dira. Baina horrela hautematen den edozein errealitate enpiriko — berdin dio zein txarra eta akzidentala den — hemen “arrazoimen absolutuaren kanpoko haragitze” bihurtzen da, auto-ulermenaren urrats dialektikoetako batean…
Hegel-en dialektikaren akats hori zuzenean lotuta dago idealismoarekin, zeinaren bidez dialektika erraz bihurtzen baita existitzen den guztiaren apologetikarako metodo sotil eta logikoki sofistikatua.
Hegel-ek egindako konkistaren ondoren, gu haratago joan gaitezke soilik norabide batean – materialismorantz, Hegel-ek bereizi eta pentsatutako eskema eta kategoria dialektiko guztiak inola ere “izpiritu hutsaren” jardueraren eta lanaren jatorrizko printzipioak ez direla argi ulertzera. Aitzitik, gizadiaren kontzientzia kolektiboan, bere milaka urteko garapen eta praktikazko prozesuan, mundu errealaren garapenaren forma orokor eta legeen isla besterik ez dira, pentsamendutik kanpo eta independenteki existitzen dena. Dialektika hegelianoa materialistikoki birpentsatzea da Marx-ek eta Engels-ek XIX. mendeko 40. hamarkadan hasi zutena; eta materialistikoki birpentsatutako dialektika hegeliano honek munduaren mundu-ikuskera materialistaren garapenaren logikaren papera jokatu zuen haientzat.
Hegel-en dialektika benetako pentsamendu zientifikoaren metodo bihurtzea modu bakar batean lor zitekeen – gizartearen bizitzaren baldintza materialen azterketan ezartzeko prozesuan. Hurbilketa hau, Marx-ek eta Engels-ek erabilia, gaur egun ‘hegelianismo arruntaren’ iluntasunetik kanpoko munduaren zein pentsamendu beraren ulermen zientifikoaren argirantz ihes egin dezakeen bakarra da. Beste edozein hurbilketek, dialektikoki ikasitako pentsalariak ere kategoria kanonikoen zirkulu sorginduaren inguruan bira antzuetara kondenatzen ditu. Hegelianismo ortodoxoak, beraz, ez du inolako rol independenterik jokatzen ideien borroka kontsekuentean; aitzitik, beti lerrokatzen du bere burua alderdi horrekin edo harekin, eta, azkenean, beti “legitimatzen” ditu arrakasta dutela diruditen indar sozialak. 30. hamarkadaren hasieran, neo-hegeliano germaniarrak, jakina, faxismoaren doktrina justifikatzen ari ziren, “espiritu absolutuaren” azken haragitze gisa aurkeztuz. Arrakasta berarekin, neo-hegelianoek ultra-ezkerreko sentimenduen kanalera bideratzen dute beren filosofia. Hemen Herbert Marcuse-ren lana aipa dezakegu, zeinek arte logiko distiratsu batekin hooligan anarkistak justifikatzen dituen, Cohn-Bendit eta bere banda bazala… Kategoria dialektikoak eraldatu egiten dira demagogiaren eta apologetikaren lengoaiaren terminoetan gaizki erabiltzeagatik. Kategoria dialektikoen antzeko erabilera erraz identifika daiteke gaur egungo ‘txinatar eskolaren’ “dialektiko” ofizialetan.
Hegel-en filosofiaren nukleo arrazionala – dialektika logika gisa eta kognizio zientifikoaren teoria materialista garaikidea – gaur egun forma bakar batean bizi da, bere interpretazio eta aplikazio marxista-leninistan kanpoko munduaren azterketan, mundu materialaren lege objektiboen isla zientifikoan eta bere garapenaren ikuspegian, giza desioetatik independentea. Hain zuzen ere, bere dialektikaren garapenean – distortsio eta omisio guztiekin, abstrakzionismo eta “oskol” guztiekin, non bere heltze-prozesua gertatu baitzen – bermatu zuen Hegel-ek bere hilezkortasuna gizateriaren esker oneko memorian, espirituaren heroien panteoian. Dialektikak lotzen du Hegel gure egunekin, aurrerapenaren espiritu biziarekin eta aurrerapenaren funtsezko joerak islatzen dituzten Marx-Engels-Leninen irakaspenekin.
“Dialektika (Hegel eta) Marx-en ezagutzaren teoria da. Hori da gaiaren “aldea” (ez da “alde bat”, baizik eta auziaren funtsa), eta Plekhanov-ek, beste marxista batzuei buruz ez hitz egitearren, ez zion jaramonik egin” – azpimarratzen zuen Lenin-ek. Hegel-en dialektika, Lenin-en ebaluazioan, “pentsamenduaren historiaren orokortze” – pentsamenduarena soilik bada ere – lehen eta oroz gain sakonena eta ulergarriena da, eta hemen datza bere izaera idealista mugatua.
Lenin-ek behin eta berriz gomendatzen zuen gaur egungo natur zientzialariak “dialektika hegelianoaren azterketa sistematikoan aritzea ikuspuntu materialistatik”, eta honako uste osoa adierazten zuen: “aurkituko dituzte (haiek nola bilatzen badakite, eta guk nola laguntzen ikasten badugu) dialektika hegelianoan, materialistikoki interpretatuta, zientzia naturalaren iraultzak planteatzen dituen arazo filosofikoei emandako erantzun batzuk, moda burgesaren miresle intelektualen erreakzioarekin ‘estropezu’ egiten dutenak”. Eta gomendio horrek indarrean jarraitzen du: gaur egun ere Hegel, materialistikoki ulertuta, neopositibismoaren eta existentzialismoaren modako gaitzei aurre egiteko erremediorik onena da.
Hegel-ek ezingo lioke erantzun edozein idealismorentzat zorigaiztokoa den galderari: nondik dator pentsamendua eta zerk zehazten du bere garapen dialektikoa? Pentsamendua ‘jainkozkoa’ dela esan zuenean, Hegel-ek gaia saihestu besterik ez zuen egin, galderari erantzunik ez ematea aurkeztu zuen “erantzun” filosofiko bakartzat. Mugimendu bera, Jainkoaren izenaren erabilera hutsalik gabe ere, egiten dute gaur egun Jugoslaviako Praxis egunkarian islaren teoriaren aurkari garaikideek. “Dialektika” “giza-subjektibotasunaren autokontzientziaren” forma baino ez dela iragartzen dutenean, dialektika kognizio eta praktika ororen kanpotik baldintzarik gabeko (“absolutua”) eskema gisa aurkezten dute. Hegel-ek, azken batean, ez zuen edozein gauza ‘deifikatu’, baizik eta giza-pentsamenduaren dialektika, bere forma eta legeak sakontasunez eta xehetasunez deskribatuz eta sistematizatuz, bere aurretik edo ondoren ezein logika profesionalek berdinduko ez lituzkeenak. Hemen aurkitzen dugu Hegel-en Logikaren Zientziak neopositibistek eraikitako edozein “zientziaren logika” handiusteren aurrean duen abantaila ikaragarria. Hegel-ez kexatzen diren bitartean, neopositibistek modu lotsagabeenean absolutizatzen (deifikatzen) dituzte pentsamenduaren forma ezagunak. Baina hemen deifikatzen dutena logika formalaren postulatu eta axioma ahulak dira. Eta pentsamendu zientifiko garaikide osoak “jainko” anemiko honi otoitz egitea nahi dute.
Filosofia burgesak maileguan hartu zuen Hegel-engandik hilkorra eta iragankorra zen guztia – bere jainkozko pentsamenduaren mistizismoa, existitzen ziren botereekiko, “jainkoarekiko” eta erlijioarekiko konpromisorako joera; eta, aldiz, ehun urte baino gehiagotan, bere filosofian marxismorantz eraman duen eta eramango duen edozer gauza gutxiesten saiatu da, “modako iragana” edo “kaltegarria” dela aldarrikatuz. Schopenhauer-ek eta kantianoek “Kant-era itzuli!” esloganarekin hasi zuten hau, Rudolph Haym bezalako liberalen eta Duhring eta Eduard Bernstein bezalako positibista goiztiarren laguntzarekin. Guztiek ikusi zuten Hegel-en, lehenik eta batez ere, “Marx-en aita izpirituala” eta, ondorioz, “deabru hori bere enbrioian akabatzen” saiatu ziren. Arrazoi orokor horrek oraindik filosofia burgesak Hegel-ekiko duen jarrera osoa zehazten du. Funtsean, filosofia burgesak aspaldi baztertu zuen bere seme-alabarik handienetako bat eta hark eskaintzeko zeukan baliozko eta progresibo guztia. Gaur egun, bere ahuleziak bakarrik balioesten ditu, berak gainerako idealismoarekin partekatzen dituen ahulezia berberak. Baina ez dago ezer hegeliano espezifikorik ahulezia hauetan eta, beraz, Hegel, pentsalari konkretu gisa, erabat desagertzen da.
Hegel benetakoa, zehatza eta bizia, bere kontraesan guztiekin, bere dialektikatik ondorio guztiak ateratzea lortu duen marxismoari dagokio gaur egun.
Gaur egun Hegel bizidun bakarra materialistikoki birpentsatua eta kritikoki asimilatutakoa da. Hegel hau etorkizunekoa da. Bere hilezkortasuna bere filosofia marxismo-leninismoaren iturri teoriko garrantzitsuenetako bat izatean datza.
Hegel hoy (euskaratua) – Evald Ilyenkov (1950)
(…)
Maoistak beren ekintza antisozialista eta txobinista guztiak “teorikoki” sostengatzen saiatzen dira dialektika materialistaren manipulazioen bidetik, aurkakoen elkarrekiko eraldaketari buruzko tesiaren ustiapenaren bidetik. Horrela, adibidez, X. Biltzarrean, TxAK-ren estatutuan izandako aldaketei buruzko txostenean, Wang Hongwen “iraultza kulturalaren” bidegabekeria eta kanpaina hori bera justifikatzen tematu zen, eta baita “erakusten” ere bere errepikapen anizkunaren beharra etorkizunean Mao Zedong-en errebelazio “dialektikoari” erreferentzia eginez. Hitzez hitz hau esan zuen: “1966an jada, iraultza kultural proletario handia zabaldu zenean, Mao Zedong presidenteak esan zuen: « Lurreko erabateko kaosak ordena unibertsalera garamatza. Hori zazpi edo zortzi urtean behin errepikatzen da. Edozein zabor bakarrik arrastatzen da kanpora»“. Eta gero Wang Hongwen-ek, pasarte honi “klase-gerraren lege objektiboa” deituz, dio: “Ezinbestekoa da iraultza kultural handi bat berriro egitea, iraultza kultural proletario handia bezala”. Baieztapen hauen funtsik eza eta esentzia antimarxista guztiz nabarmenak dira: dialektika materialistaren tesiak modu desitxuratuan interpretatuz, beren eduki zientifiko iraultzailetik zikiratuz, maoistak beren politikaren “justifikazio teorikoari” ikusgarritasuna ematen ahalegintzen dira. Horrela, dialektika marxista-leninista nahi dena erreal gisa, zuria beltz gisa eta beltza zuri gisa aurkezteko “artera” mugatzen da, hau da, sofistika hutsena bihurtzen da, eta zehazkiago, demagogia politikoaren onarpenean, ekintza oportunistak justifikatzeko bitartekoan. Dialektikatik terminologia eta esanahi osagarri hutsa duten aditz-juntagailuen bilduma bat baino ez dira geratzen hemen.
Hori dela eta, “dialektika” maoistaren sasi-zientifikotasunaren azalpena ezin da mugatu sinpleki “Mao Zedong-en ideiak” aurkezten eta komentatzen dituzten testu “teorikoen” azterketa kritikora, testu horiek ke-gortinaren rola baino ez baitute betetzen, eta horren azpian idazki horiekin inolako loturarik ez duten maniobra politikoak egiten dira.
Ahoz, maoistek, ahal den neurrian, marxismo-leninismoaren tesiak zorrotz ikastearen alde egiten dute. Errealitatean, giza-pentsamenduaren eta mugimendu iraultzailearen historian aurrekaririk ez duen arrakala harrigarria erakusten dute etengabe hitzen eta egintzen artean.
“Gure kausa zuzentzen duen nukleo-indarra Txinako Alderdi Komunista da”- esaldi horrekin hasten da tristeki ezaguna den Mao Zedong-en “atsotitzen bilduma”, milioika txinatarrek banaka eta koruan entzun, irakurri eta errezitatu zutena, hain zuzen ere alderdiaren antolakundeak benetako porrotaren aurrean jartzen ziren egunetan. “Gure printzipioa da: Alderdiak fusilari agintzen dio, eta inoiz ez dugu utziko fusilak Alderdiari agintzea” ipintzen zuen liburutxoa astintzen zuten pertsonen talde armatuak izan ziren, alderdiaren antolakunde hauek disolbatzera zuzendu zirenak.
Komeni da gogoratzea maoistek leninismoaren aurkako igarotzea eta haien arrakala nazioarteko mugimendu komunistaren ildo orokorrarekin ‘Gora leninismoa’ bilduma ospetsua eta V. I. Lenin-en lanen sei aipuen aukeraketa argitaratuz ekin ziotela. Egia esan, hau leninismoaren berrikuspena zen, esentzia hutsean, eta baita, agian, haren formarik arriskutsuena ere, engainurako pentsatua baitago (teoria iraultzailearen autoritatearen gaineko manipulazioen bidez), hain zuzen ere, egungo garaiko logika osoarekin marxismorantz doazen geruza sozialei zuzendutakoa; hau garapen sozialerako beren oinarrizko interesei soilik lotutako teoria gisa aztertuz, geruza horiek, hala ere, ez dute oraindik esperientzia politiko nahikorik benetako marxismoa faltsifikaziotik, suzedaneotik, segurtasunez bereizteko.
Dialektika materialistak, bere alde sintetizatuan, giza-ezagutzaren historia osoaren emaitza, batuketa, ondorioa gauzatzen du. Etengabe garatuz eta aberastuz fenomeno sozial berrien eta zientzia garaikidearen lorpen berrien ulermen teorikoan oinarrituta, materialismo dialektikoak mundua ezagutzeko eta eraldatzeko metodo iraultzailea ordezkatzen du; alderdi marxista-leninisten benetako politika zientifikoa egiteko oinarri gisa balio du, zehazki eta sakonki kontuan hartzen dutenak prozesu sozial objektiboen igarobidea, klase-indarren antolaera, eta behargin-klasearen eta langile guztien oinarrizko interesak adierazten ditu. Dialektika marxistaren ikasketak benetako pentsamendu-kultura osatzen du, eta gizabanakoarengan mundu-ikuskera zientifikoaren printzipioak sortzen ditu, mundu objektiboan gertatzen diren prozesu konplexuak aztertzeko metodologia zuzena.
Ezaguna da Lenin-ek dialektikari buruz egindako tesia: ezagutza bizi eta sakona, munduaren ezagutzan sakontzeko prozesuan norberaren errealitatea etengabe aldatu eta garatzearen ondorioz agertzen diren ikuspegi eta errealitatera hurbiltzeko ñabardura ugari dituena. Horregatik, Marx-ek eta Engels-ek, Lenin-ek bezala, metodo dialektikoa bizitzan agertzen den edozein gairi erantzuna ematen dioten tesi prestatu mota jakin bat balitz bezala aztertzeko edozein ahaleginen aurka egin zuten. Marxismoaren mundu-ikuskerak, Engels-en hitzetan, “ez du dogma prestaturik ematen, baizik eta hurrengo azterketarako abiapuntuak eta azterketa honetarako metodoa”.
Lenin-ek eta gure alderdiak dialektikaren kokapen berrien azterketa sakonaren erakusgarri bikainak eman zituzten, balentria iraultzaileen praktika aberastuaren sintesian oinarrituta. Sozialismoaren eta komunismoaren eraikuntzaren lege objektibo unibertsalak, mundu-mailako sistema sozialistaren eraketaren garaiko prozesu iraultzailearen dialektika, eta abar. azaldu zituzten.
V. I. Lenin-en dialektika materialistaren arazoen azterketari egindako ekarpen izugarriak, bere zuzendaritzapean sortutako alderdiarenak eta munduko hainbat herrialdetako marxista-leninistenak, filosofia marxistaren garapenean aro berri bat ekarri zuen, bere garai leninista.
Dialektikaren legeen eta lege horiek hainbat baldintza historiko-zehatzetan duten agerpenaren azterketa leninista, objektibotasun zientifikoaren, Alderdiarekiko konpromisoaren eta teoriak praktika iraultzailearekin duen lotura banaezinaren erakusgarri dira.
Dialektikaren legeek, naturaren, gizartearen eta giza-pentsamenduaren garapenaren lege unibertsalenak diren aldetik, alde guztietan jarduten dute, beti, baina historikoki zehaztutako garai edo inguruabar bakoitzean duten agerpena espezifikoa da. Dialektikaren legeek berek objektiboki eta autokonexio banaezinean jarduten dute; horietako bakoitzak garapen-prozesuaren edo haren etaparen alderdirik funtsezkoena ezaugarritzen du. Aldaketa kuantitatiboetatik kualitatiboetara igarotzearen legeak ezaugarritzen du gauzek eta fenomenoek garapen-prozesuan duten determinazio objektiboa, barnekoa eta kualitatiboa, egoera kualitatibo batetik bestera igarotzeko etapan. Aurkakoen batasunaren eta borrokaren legeak auto-garapenaren barne-bultzada erakusten du, auto-mugimenduarena, desberdintasunen, kontraesanen eta aurkakoen arteko elkarrekiko harremanaren barne-mekanismoa azaltzen du. Horrexegatik deitzen zion Lenin-ek lege honi ‘dialektikaren nukleoa’. Ezeztapenaren ezeztapenaren legeak, fenomeno eta gauzen garapenean zaharraren eta berria denaren elementuen barne-lotura sakona islatzen du, segidaren eta garapen-prozesuaren joeraren esentzia ezaugarrituz.
Hain zuzen ere, dialektikaren legeek garapen-prozesu bakarraren lerroak erakusten dituztelako, ezin dira lege batzuk eta besteak kontrajarri, ezta lege dialektikoen sistematik atera ere, eta are gutxiago lege batzuk edo besteak “ez aintzatetsi”.
Mao Zedong eta maoismoaren beste “teoriko” batzuen ikusmoldeak dialektikaren legeekiko, bere esentziarekiko eta bere jardueraren izaerarekiko, aurrerago frogatuko den bezala, muinean ikusmolde marxista-leninistekiko aurkakoak dira eta, funtsean, antidialektikoak, eta muturreko utilitarismo eta subjektibismo batek ezaugarritzen ditu.
Pentsamendu marxista-leninistaren altxorrik preziatuena, maoistek ‘Ersatz-teoria’ primitibo mota batengatik ordezkatzen dute, zeinaren helburua pentsamendu-metodo primitibo eta antizientifiko berdina sartzea den. Alde horretatik, deigarria da maoistek egindako ahalegina gizakion “zentzu komunaren” judizio hutsalenak sintesi teoriko altuenak bezala aurkezteko, “arau eta lege unibertsalen” mailara igotzeko. “Mahaia mugitzen ez bada, ez da mugituko”, “zuzentzeko, tolestu egin behar da”, “zaborra botatzen ez bada, ez da desagertuko”, “eskuetan erratz bat erortzen bada, erratza erabiltzen ikasi behar da”, “heldu izatera heltzean gizakia hil egiten da”, eta abar, judizio dialektiko-materialisten adibidetzat hartzen dira.
Oinarrizko judizio mundutarrak tesi teoriko zientifiko gisa aurkezteko antzeko ahaleginen inguruan, F. Engels-ek oso argi hitz egin zuen bere garaian: “… Zentzu komun osasuntsuak, bere lau hormen nagusitasunean lagun estimagarria izanda ere, abentura harrigarriak bizi ditu ikerketaren mundu zabalean arriskatzen den unean”. Hala ere, maoistentzat pentsamolde hau da, hain zuzen ere, ezaugarri nagusia. Ez al da hau Mao Zedong-ek 1936-1947 urteetako ‘Yenanen bilerako’ esperientzia estuki enpirikoa ezartzeko egin zuen ahalegina, oker ulertua gainera, garapen bidean dauden herrialdeetan mugimendu iraultzailearen irudi bat sortzeko, XX. mendeko estrategia iraultzailearen printzipio unibertsal gisa base iraultzaile isolatu baten baldintzek agindutako ekintza praktikoak aurkezteko?!
Errepresentazio maoisten primitibismoa, ezagutza-prozesuaren dialektikari eta politikan duen erabilerari buruzkoa, argi eta garbi agertzen da, ez bakarrik arestian aipatutako judizioetan, “anabasa osotik ordena unibertsalera” “elkarrekiko eraldaketari” buruz, baizik eta adibide ugaritan. Hau da, zehazki, Mao-k ‘unibertsalaren’ eta ‘partikularraren’ dialektikari buruz baieztatzen duena, “teoriko” gisa esku hartuz. “Hiru urteko haur batek ere badu adimena. Pertsona bat eta txakur bat ikusi ditu, horregatik, galdetzen badiogu: Nor da zure ama, pertsona edo txakurra? , berehala erantzungo du bere ama pertsona dela, eta ez txakurra. Haurrak bere ama ikusi du (partikularra) eta pertsona kontzeptuan ulertzen da (unibertsala). Horregatik bere erantzunak orokor-denaren eta partikular-denaren arteko batasuna adierazten du. Hiru urteko haur batek dialektika ulertzen du. Ez didazue sinesten?” – esan zuen Maok TxAK-ren VIII. Biltzarreko bigarren saioan, 1958ko maiatzean.
Mao Zedong-en arrazonamendu hau ez da inolaz ere lapsus bat. Antzeko ulermen batek bere lan “filosofiko” guztiak blaitzen ditu, dedukzioen eskema bera da pentsamenduaren funtsezko metodoa askoz ere gai serioagoetan ere. Horrela, ‘Kontraesanari buruz’ artikuluan, Mao-ren beste lan batzuekin batera propagandista txinatarrek filosofiaren garapen osoaren punturik gorentzat hartzen dutena, Mao Zedong-ek aho betean ematen ditu preseski “dialektika” honi buruzko irakaspenak, fenomeno partikularren azalpen “teoriko” honi buruzkoak.
Ondorio hau, literalki, ateratzen du Mao Zedong-ek bere “dialektikaz”: “Gerra garaian gizateriaren erdia hiltzen bada, honek ez du ezer esan nahi. Ez da txarra gizadiaren herena geratzen bada. Urte batzuen ondoren, biztanleria hazi egingo da berriro. Nehru-ri hau esan nion. Eta ez zidan sinetsi. Gerra atomikoa benetan hasten bada, hau ez da benetan hain txarra, emaitza gisa kapitalismoa hilko da eta lurrean betirako bakea nagusituko da”.
Jawāharlāl Nehru-k ez zuen Mao Zedong sinetsi. 1957ko Moskuko Biltzarrean Mao-ren antzeko arrazoibideak entzuten zituzten komunistek ere ez zioten sinetsi. Gaur egun, maoistek, TxAK-ren X. Biltzarreko materialek erakutsi zuten bezala, “dialektika” oportunista bera jarraitzen dute, nazioarteko tentsioaren lasaitzea gaitzesten dute eta argi eta garbi adierazten dute nazioarteko egoera “desordena ikaragarriak lurrean” bezala ezaugarritzen dutela eta hau “ona dela, ez txarra”. Haien logika primitiboa da: “desordena ikaragarriak” ordena maoista bihurtu behar dira.
Mao-ren orientazioa “kontraesanen sorkuntzarantz” baliagarri da politikako muturreko arbitrariotasuna justifikatzeko eta, aldi berean, maoisten erabateko libertinajearen adibide da dialektikaren printzipioei dagokienez. Egia esan, “iraultza kultural” ospetsuaren praktikak ez al du ematen erakustaldi kopuru kontaezin bat, Mao-k “aurkakotasunak sortzen” zituela “klaseko etsaiak” zirela salatuz dozenaka, ehundaka mila komunista, kultura eta zientziako aktibista garrantzitsu asko eta errepresio zorrotzen aurrean jarriz?! Azken finean, ez da al “iparraldetik mehatxuaren” tesi beltzailea, zeinaren arabera Sobiet-Batasuna – herrialde sozialista bat -, Txinaren “etsai nagusi” deklaratzen den, ez al da etsai baten asmakizun kontzientea kanpo-politika txobinistaren eta herrialdearen militarizazioaren bidea justifikatzeko?!
Ikus dezakegunez, “ariketa” maoistak dialektikan ez dira lehen begiratuan diruditen bezain kaltegabeak. Interesgarria da aipatzea Mao-ren eta bere akolitoen errebelazio “filosofikoek”, ustekabean, jarraitzaile berriak aurkitu dituztela hain “intelektual fin” eta marxismoaren arnegarien artean, hala nola, R. Garaudy frantziarra. Mao-ren lan “filosofikoetan” dialektikak jasan duen ‘primitibizazio’ famatua aitortuz, Mao-k berak esandakoan justifikazio bat aurkitu dute. Izan ere, zabarkeriaren bati edo besteri esker, Mao-k Txinako herriaren masa zabalak Europako pentsamendu-kulturaren hastapenekin harremanetan jarri zituen, eta “dialektikarekin” ohitu zituen.
Maoismoaren muturreko primitibismoa eta paradoxa bitxietarako joera nabariak dira. Eta honek helburu guztiz zehatzetarako balio du: masak ideologikoki limurtzeko eta kolektibo maoistaren erregimen burokratiko-militarra indartzeko.
Jakina da sinplifikazioak eta sinplifikazioak daudela, eta jendarteratzeko sinplifikazioak ere baduela bere muga, eta hori zeharkatzean, ezinbestean eraldatzen duela egia jendarteratua bere aurkakoan – gezur hutsean; eta, beraz, dialektika materialistaren “jendarteratze” hori, esan badezaket, ezin du kaltea besterik ekarri. Izan ere, argi eta garbi dago iruzurrera eramandako koadroek bakarrik, dialektikaren interpretazio maoistan hezitakoek, jo dezaketela eta har dezaketela arrazoizkotzat Mao-k duela 10 urte baino gehiagotik nazioarteko behargin-mugimenduarekin eta munduko sistema sozialistarekin lotuta erabili nahi duen “bat bitan banatzeko” politika, “printzipio dialektiko jasoenaren” banderapean egindako zatiketa-politika.
Mao-ren lanen azterketak teoria marxista-leninista eta Marx, Engels eta Lenin-en benetako pentsamendu-tradizioak maoismotik kanpo daudela erakusten du. Are gehiago, azterketa honek frogatzen du Mao Zedong, teoria marxista-leninista orokorrean eta bere alde filosofikoarekin bereziki, oso azaletik trebatuta dagoela, eta gainera ez jatorrizko iturritik abiatuta, baizik eta bigarren edo hirugarren eskutik. Horren lekuko da Mao-ren lanetan hainbat aldiz errepikatutako aipamen berberen multzo izugarri apal bat, horiei buruzko erreferentziak eta klasikoen oso lan gutxi agertzen direla, 30. hamarkadaren amaierako eta 40. hamarkadaren hasierako filosofiako liburuxka herrikoi ugarien testuinguru berean.
Maoisten lanetako dialektika axioma soilen, “eskakizunen” bilduma bihurtzen da, pentsamenduak zorrotz jarraitu behar dituen eskema-preskripzioen bilduma. Baina interpretazio horren azpian, benetako dialektikaren formularik zuzenenak ere, nahitaez, pentsamendu bizi sortzailea kateatzen duten eta garapen sozialaren eta ezagutza zientifikoaren fenomenoetan askatasunez orientatzeko gaitasunarekin hornitzen ez duten eredu hilak bihurtzen dira.
“Filosofia” maoistarentzat bereizgarria den pentsamendu-estiloari buruz ari garela, kontuan izan behar da antzinako filosofia txinatarrak eragin handia izan duela Mao Zedong-en kokapenen eraketan. Dialektikaren ulermen maoista, egia esan, taoisten zirkuluen “dialektika” baino ez da, terminologia berriarekin modernizatutakoa, fenomenoen kontrajartzera, haien tokien trukera murriztu dena, eta ez bateratzera eta berriaren eraketara. Hona hemen antzeko “dialektika maoistaren” adibide bat: “Bizitzarik gabe ez legoke heriotzarik; heriotzarik gabe ere ez legoke bizitzarik. «Gora» gabe ez legoke «behera»; «behera» gabe ere ez legoke «gora». Zorigaitzik gabe ez legoke zorionik, zorionik gabe ere ez litzateke zoritxarrik… Burgesiarik gabe ez legoke proletariorik; proletariorik gabe ere ez legoke burgesiarik. Inperialismoaren zapalkuntza nazionalik gabe ez legoke koloniarik, ezta erdi-koloniarik ere; koloniarik eta erdi-koloniarik gabe ere ez legoke inperialismoaren zapalkuntza nazionalik. Horrela gertatzen da aurkako guztiekin”, ondorioztatzen du Mao Zedong-ek ‘Kontraesanari buruz’ lanean.
Mao-k antzeko adibideak ematen ditu askoz beranduagoko lanetan. “Semea aita bihurtzen da, aita seme bihurtzen da, emakumea gizon bihurtzen da, gizona emakume bihurtzen da… Zapaltzaileak eta zapalduak bata bestean elkar eraldatzen dira; halakoxeak dira burgesiaren eta lurjabeen arteko harremanak, batetik, eta behargin eta nekazarien artekoak, bestetik… Gerra bake bihurtzen da, – arrazoitzen jarraitzen du Mao-k, – bakea gerra bihurtzen da. Bakea gerraren aurkakoa da”.
TxAK-ren VIII. Biltzarreko bigarren saioan parte hartuz, Mao-k esan zuen: “Gauzek eta fenomenoek beti jotzen dute beren aurkakora. Antzinako Greziako dialektika Erdi Aroko metafisika bihurtu zen. Erdi Aroko metafisika berriro ere gure garaiko dialektika bihurtu zen”.
Arrazonamendu horietan guztietan kanpoko aldea bakarrik hartzen da, aurkakotza bakarrik, gauzen eta fenomenoen alde kontraesankorren elkarrekiko bazterketa. Kontraesaneko alde hauen arteko elkarrekiko harremanen izaera konplexu guztia, artifizialki, bere kokapenaren aldaketa mekanikora mugatzen da. Hain zuzen ere, errepresentazio primitibo hauek maoismoaren metodologia gisa balio dute. “Dialektika” guzti honek beltza eta zuriaren jokoaren antza du, ying eta yang-aren aldaketaren antza antzinako Txinaren dialektika xaloan. Baina, hain zuzen ere, halako “dialektika” oinarri hartuta ateratzen dira gerrari eta bakeari buruzko gaur egungo ondorio politikoak, egungo indar sozialen arteko harremanei buruzkoak, eta abar.
Mao-ren arabera, denak jotzen du bere aurkakora hitzaren zentzu literalean. Bakeak gerra bihurtzeko joera du, gerrak bakea, kapitalismoak sozialismoa, sozialismoak kapitalismoa eta abar. “Gauzek beti jotzen dute beren aurkakora. Potentzia handien txobinismoa agertuko da eta bere aurkakora ere joko du, potentzia handien txobinismoaren ukaziora, marxismora. Beti egongo da aldaketara behartuko duen zerbait”, esan zuen Mao-k TxAK-ren VIII. Biltzarrearen bigarren saioan.
Argi dago aurkakoen arteko harreman dialektikoaren interpretazio maoista bateraezina dela dialektika marxistarekin. Karl Marx-ek idatzi zuen: “Elkarren artean kontrajarriak diren bi alderen koexistentziak, haien borrokak eta kategoria berri batean bat egiteak osatzen dute mugimendu dialektikoaren funtsa”. Honetan ez bezala, maoismoak, arestian aipatutako esaldietan ikus daitekeen bezala, aurkakoen elkarrekiko menpekotasuna eta baldintzazkotasuna mekanikoki ulertzen ditu, guztia beren posizioen aldaketara murriztuz. Horrela, maoismoak mugimendu dialektikoa ziklo soil batera murrizten du. Horrela, bakea gerran mutatu behar da, gerra bakean, txobinismoa marxismo bihurtu behar da, burgesia proletario, eta proletarioak burgesia, etab.
Aurkakoen arteko harremanak interpretatzeko primitibismoak garapen progresiboa ukatzera eramaten ditu maoistak. Mao-k, argi eta garbi, ezeztapenaren ezeztapenaren legea arbuiatzen du, zeinak garapen progresibo horren ildo nagusiak azaltzen dituen (beste alde batetik, aldaketa kuantitatiboetatik kualitatiboetara igarotzeko legea bezala). Aldi berean, Mao-k dialektikako lege batzuk beste batzuei kontrajartzen dizkie, elkarrekiko lotura eta baldintzazkotasun kate bakar eta zatiezinetik ateraz. 1964ko abuztuan filosofo txinatar talde bati egindako elkarrizketa batean, Mao-k esan zuen: “Engelsek hiru lege aipatu zituen, baina nik ez dut horietako bitan sinesten (funtsezko legea aurkakoen batasuna da, kantitatetik kualitatera igarotzea kantitatea eta kualitatea aurkakoen batasuna da, eta ezeztapenaren ezeztapena sinpleki ez da existitzen). Kantitatetik kualitaterako igarobidea eta ezeztapenaren ezeztapena aurkakoen batasunaren legearekin batera jartzen badira, ez da monismo bat lortzen, baizik eta ‘treismo’ bat”, beraz, funtsezkoena aurkakoen batasunaren legea da”, saiatzen da Mao bere ikuskerari buruz azaltzen.
Aurrerago, Maok “teoriatik” ondorio praktikoetarainoko igarobide “dialektiko” bereizgarriaren lagin bat ematen du: “Batak bestea suntsitzen du – sortu, garatu, hil egiten da. Hau lege unibertsala da. Zu ez bazaitu beste batek suntsitzen, orduan zu zeu hilko zara”. Ondoren, dialektikaren patuari buruzko iritzia ematen du: “Metodo dialektikoaren patua bere aurkakorantz etengabe mugitzean datza. Azkenean, gizateriari bere azken eguna iritsiko zaio”.
Mao-ren aurreko esaldiek argi eta garbi jartzen dute agerian metodologia maoistaren beste berezitasun oso bereizgarri bat: pentsamenduan eta arrazoiketan izandako “jauziak” tesi oso orokorretatik egunerokotasunaren egitate hutsalenetaraino, lege eta postulatu unibertsaletatik abiatuz egitate zehatzak “ondorioztatzeko” saiakerak, dialektika materialistaren printzipioekin errotik kontraesanean dagoena, gauza eta fenomeno guztiak aztertzeko ikuskera historiko-zehatza eskatzen baitu.
Lehen aipatutako pentsamendu maoistaren forma berehala lotuta dago pentsamendu konplexu-asoziatiboaren, autoritarioaren eta normatiboaren tradizio konfuzionistarekin. “Jauzien” laguntzaz egindako pentsamolde honek, postulatu unibertsaletatik eta eguneroko hutsalkerietatik prozesu sozial konplexuei buruzko ondorio zehatzetarainokoak, agerian uzten du maoisten subjektibotasuna eta pentsamendu teorikoaren eta, oro har, teoriaren ikuskera estuki utilitarioa.
Teoriaren ikuskera honen jarraipena praktika politikoan eta lan ideologikorako metodoetan aurkitzen da, batez ere aipuen irakurketan, eta abar. Edozein egitate konkretu “Mao Zedong-en ideien” postulatu batera edo bestera doitzea jakituria altuenaren adierazpen gisa aurkezten da, eta iragarpen ororen aurka egitate edo fenomenoren bat “esaldi” honekin edo harekin bat ez badator, egitate horiek existitzen ez direla besterik ez da adierazten, eta haiei buruz hitz egitera ausartzen denari “heretikotzat” jotzen zaio, “Mao-ren ideien” etsaitzat, “klase-etsaitzat”, eta horrela.
Adierazgarria da maoisten ibilbide politikoaren izaera antimarxista, arbitrarioa eta txobinista zenbat eta handiagoa izan, orduan eta askeagoa bihurtu dela dialektika materialistaren beren interpretazioa. Horrela, hain zuzen ere, Mao-k nazioarteko mugimendu komunistaren zatiketaren bidea argi eta garbi hartu zuen urteetan, aurkakoen batasun eta borrokaren legearen edukia “batasunaren bikoizketaren” formula ezagunera zokoratua izan zen (itzulpen ofizial txinatarrean, berez, “bata bitan banatzea” bezala izendatzen dena). Formula hau sorginkeria erritual bat bezala errepikatzen da, fedearen sinbolo magiko bat bezala, eta horrela aurkakoen batasunari buruzko formulari kategorikoki kontrajartzen zaio – “bik batan batzea”.
“«Bata bitan banatzea» adierazpena aparteki zehatza eta zorrotza da, eta era ulergarrian dialektikaren nukleoa adierazten du, eta Yang Sien-cheng-en «biak batan batzea» hasieratik bukaerara metafisika sistematizatu bat adierazten du”, baieztatu zuen bere editorialean Pekingo organo teoriko ofizialak, ‘Hongki’ egunkariak (1964ko 16. zenbakia). (Hala ere, parentesi artean gehituko dugu, Mao Zedong-en ‘Kontraesanari buruz’ lan eklektikoan honako hitz hauek irakur daitezke: “Txinatarrek esan ohi dugu: «Kontrajartzen diren gauzak elkarren artean eusten dute». Beste hitzetan, bada identitaterik bata bestearen aurka dauden gauzen artean. Esaera hau dialektikoa eta metafisikaren kontrakoa da… Baldintza jakin batzuetan, bi alde kontraesankorrak elkarrekin lotzen dira eta identitatea hartzen dute.”. Baina egungo baldintzetan maoistek nahiago dute hitz horietaz ez oroitzea).
Dialektika “bata bitan banatzearen” printzipioan eta inola ere ez “bik batan batzean” bakarrik eta esklusiboki aurkitzen denaren formula, ez zen kasualitatez baieztatua izan, eta noski, ez arrazoi filosofiko edo teorikoagatik. Ondorengo gertaerek argi eta garbi erakutsi dute formula honen kanonizazioaren benetako zentzua: bertan ipini da ekintza politikoen “argudio filosofiko” gorena, zeinen egikaritzerako Pekingo gobernuak berehala ekin dion – iraultza kulturala deiturikoa eta nazioarteko hondareko ekintza eraistaile eta zatitzaileak, kanpaina antisobietiko basatia barne. Ekintza horiek guztiak “dialektikaren nukleoaren”, haren lege goren eta unibertsalaren, gauzatze kontsekuente eta nagusi gisa irudikatzen hasi dira.
Politika antisozialista honek sakoneraino erakutsi du Mao Zedong-ek eta maoistek duten dialektikaren benetako ulermena, lan teorikoetan han eta hemen estali den ulermena, formula dialektikoak erabiltzeko bidean “azterketa zehatzaren” beharrari buruzko arrazoiketekin, formula horiek pentsamendu-eskema bihurtzearen desegokitasunari buruzko arrazoiketekin, eta abar. Hitzaldia Pekinen politika zatitzailearen baliozkotze “teorikoari” buruz hitz egiten hasi zenean, ‘unibertsalaren’ (‘legearen’) eta ‘partikularraren’ arteko harreman “dialektikoari” buruzko elkarrizketa guztiak, hau da, bizitzako egoera erreal eta zehatzei buruzkoak, alde batera utzi ziren, eta “bat bitan banatzea” printzipio eztabaidaezina bihurtu zen, erabileraren kasu “partikular” guztiak zuzenean eta berehala justifikatzen zituena. ‘Unibertsalaren’ halako – ageriko – aplikazioa egoera partikularretan, ekintza politiko zehatzen baliozkotze “dialektikoaren” eta justifikazioaren itxura ematen duena, ez da inola ere konbinatu ezta konbinatuko ere, jakina, benetako dialektikarekin, aitzitik, guztiz ados dago Mao Zedong-en lanetan aspalditik agertzen den haren ulermenarekin – ‘unibertsalaren’ eta ‘partikularraren’ arteko harremanaren ulermen sinplifikatu eta arruntarekin, zeina, Mao-ren arabera, irisgarria eta ulergarria da, baita “hiru urteko haur batentzat” ere.
Hain zuzen ere, “bata bitan banatzearen” formularen laguntzaz, maoistek saiakerak egiten dituzte sozialismoaren mundu mailako sisteman egiten duten jarduera zatitzailea justifikatzeko, eta tesi trotskista “baliozkotzeko”, zeinaren arabera, gizarte sozialistan, baita komunismoaren eraikuntzan ere, bi bideren arteko borroka dago, sozialistaren eta kapitalistaren artekoa.
Teoria marxista-leninistari buruzko maoismoaren ikuskera estuki utilitario eta arbitrarioa orokorrean, dialektika materialistari buruzkoa barne, dialektika maoisten praktika oportunistaren apologia bihurtzeko ahaleginean agertzen da. Mao-ren pentsamenduaren arabera, “dialektikak beste batzuen aurkako erasoa eta norberaren gorespena esan nahi du …” (1958ko martxoan Chengduko bileran parte hartzea).
Maoistek dialektika ulertzeko modu horren adierazpen bikain bat Mao-k behin eta berriz egindako adierazpenak dira, “aurkakoak sortzeko” eta “kontraesanak sortzeko” beharrari buruzkoak. “Aurkakoen eraikuntza oso gai garrantzitsua da”, dio berak. Gainera, hori guztia nazioarteko hondareko jarduera zatitzailearekin lotzen da.
1958an jada, Pekinen munduko sistema sozialistari eta nazioarteko mugimendu komunistari buruzko benetako asmoak ezkutatzen zirenean, Mao Zedong-ek TxAK-ren VIII. Biltzarraren bigarren saioan hauxe zioen: “Baikorrak gara. Ez da zatiketaren beldur izan behar. Zatiketa lege objektiboa da”.
(…)
Agindu leninistei jarraituz, komunistek lan handia egiten dute sozialismo zientifikoa eta behargin-mugimendua batzeko, langileen masak benetako mundu-ikuskera zientifiko eta iraultzailearekin armatzeko, marxismo-leninismoarekin. Zeregin horiek konpontzeko eguneroko borrokarik gabe, komunistek ezin izango zituzten eskuratu gaur egun bizitza politiko osoan eragin erabakigarria duten munduko garaipen historikoak. Maoismoa marxismo-leninismoaren autoritatea bere interes berekoietarako erabiltzen saiatzen da, bere miseria ideologikoa betetzeko eta mugimendu iraultzailea eta bere ideiak helburu txobinisten eta superpotentzien berezko helburuen zerbitzura menperatzeko. Marxismoaren tesi isolatuak erabiliz, dialektika materialistaren tesi batzuk barne, maoismoak marxismo-leninismoa de facto baztertzen du mundu-ikuskera bezala, metodologia bezala. Horregatik, maoistek, mundu-ikuskera zientifikoaren armategiko tesi horiek eta haiek maileguan hartuta, gogotik faltsutzen dituzte, edozein modutan gaizki interpretatuz. Joko malabareak kontzeptu “dialektikoekin”, eta batez ere “bata bitan banatzearen” inguruko tesiarekin, maoistek barne-politikaren esparruan erabiltzen dituzte Mao Zedong eta bere “ideien” “jakituriari” buruzko zalantza txikiena ere adierazten dituztenen aurkako astindu eta jazarpen amaigabeak estaltzeko. Agintari txinatarrek egiten dituzten saiakerek sasi-dialektika maoista ikasteko herrialdearen bide politikoa egiteko oinarri metologiko gisa, irrazionalismoaren eta muturreko oportunismoaren irtenbiderik gabeko kalezulora eramaten dituzte, eta politika maoista hori bera da Txinako garapenaren krisi kronikoaren arrazoia. Beste hitz batzuetan esanda, maoismoa txinatar herri handia eta bere energia sortzailea kateatzen dituzten hainbat bide ideologiko bihurtu da.
Horrela, dialektikari buruzko arrazonamendu maoistek ez dute ezer komunik dialektika benetan zientifikoarekin eta anabasa mekaniko eta metafisikoa dira, zeinaren laguntzaz Pekinen erasoak, muturreko subjektibismoa eta politikan arbitrariotasuna modu teorikoan justifikatzen saiatzen diren.
Mao Zedong-ek kontraesanaren legeari egindako erreferentzia etengabeei dagokienez (arao izaera hartu duten erreferentziak), hau Karl Marx-en hitz hauekin ezaugarritu daiteke: “… Burges ttipiak kontraesana maite du, kontraesana baita bere esentziaren oinarria. Bera ere kontraesan sozial gorpuztua besterik ez da. Teorian justifikatu behar du praktikan zer den…”.
Mugimendu iraultzailearen garapenak eta Txinako bizitzak berak dogma maoistak kolpatzen dituzte urrats bakoitzean, eta haien funtsik eza erakusten dute. Ideia maoistak praktikan jartzeko ahaleginek agerian uzten dute sozialismoaren eraikuntzarekiko, nazioarteko mugimendu komunistarekiko, nazio-askapenerako gerrarekiko eta txinatar herriaren benetako interesekiko etsaitasuna.
Horregatik, hain zuzen ere, munduko mugimendu komunistak eta benetako marxista-leninistek maoismoaren esentzia antimarxista estalgabetzen dute, eta era sakon eta zehatzean erakusten dute maoisten ideologia hutsala, nazioarteko mugimendu iraultzailearekiko eta Txinan sozialismoa eraikitzeko interesekiko herra.
La falsificación de la dialéctica marxista en interés de la política maoísta (euskaratua) – Evald Ilyenkov (1973)
Aurrera Langileria 